Dominacją półkulową w neurobiologii określa się tendencję prawej lub lewej półkuli do przejmowania kontroli nad niektórymi funkcjami, jak np. generowanie mowy, inicjowanie ruchu, orientacja w przestrzeni itp. Istotne znaczenie w tworzeniu dominacji ma okres prenatalny, gdy mózg człowieka w tej fazie jest silnie poddawany działaniu hormonów.
Zdarza się czasem, że te same funkcje u jednej osoby wykonuje prawa półkula, a u innej lewa (dotyczy to np. niektórych ośrodków, odpowiedzialnych za mowę), a w przypadkach uszkodzeń mózgu bywa, że neurony znajdują nowe „ratunkowe” ścieżki połączeń, aby zrekompensować sobie/naprawić uszkodzone funkcje mózgu, a tu istotną rolę odgrywa spoidło wielkie (= ciało modzelowate), umożliwiające dobrą komunikację pomiędzy półkulami.
Często powtarzane bywa przekonanie, także w kręgach związanych z edukacją, że ludzie dzielą się na logicznych i kreatywnych, ponieważ ich lewa lub prawa półkula mózgu jest „dominująca”. Według tego przekonania i błędnie rozumianego znaczenia pojęć, silniejsza aktywność lewej półkuli sprawia, że ktoś ma „osobowość” analityczną, a zwiększona aktywność w półkuli prawej to „osobowość” twórcza.
Poglądy te nawiązują do badań, za które amerykański neurobiolog i neuropsycholog, Roger Sperry, został wyróżniony Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny w 1981 roku. W swoich badaniach zajmował się reakcją mózgu na przecięcie ciała modzelowatego, dzięki któremu odbywa się wymiana impulsów pomiędzy półkulami. Po przecięciu połączenia okazało się, że mózg potrafi m.in. rozpoznawać obraz, ale nie potrafi go nazwać, a także nie potrafi wykonać wielu prostych zadań.
Dalsze dociekania naukowców, dotyczące specjalizacji funkcjonalnej mózgu pokazują, że potoczne rozumienie badań o dominacji prawej lub lewej półkuli jest błędne.
Zespół badawczy z University of Utah niedawno przeanalizował ponad 1000 skanów fMRI (funkcjonalny rezonans magnetyczny) u osób w wieku 7-29 lat. Porównywano aktywność mózgów w stanie spoczynku, a więc w sytuacji neutralnej, która nie dawała okazji do zwiększonej reakcji żadnej z półkul. Szczegółowe analizy nie potwierdziły, aby u osób badanych którakolwiek z półkul wykazywała większą aktywność, niż druga, co wg autora badań, Jareda Nielsena, pozwala wnioskować, że odmienna aktywność prawej i lewej połówki mózgu, nie ma żadnego związku z typem osobowości człowieka.
Zwiększona aktywność jednej półkuli podczas konkretnych zadań jest związana z funkcjonalnością (przeznaczeniem) danego obszaru, a kreatywne/analityczne myślenie w danej chwili może być powiązane z rozmieszczeniem ośrodków, reagujących na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne (R, L).
Potocznie rozumiana „kreatywność” lub „analityczność” jest więc efektem specyficznego funkcjonowania całego mózgu u danej osoby, ilości i jakości połączeń neuronalnych poszczególnych obszarów, kształtujących się pod wpływem celowej nauki i życiowych doświadczeń.
Nie można tłumaczyć także żadnych zachowań czy określonych talentów „dominującą” prawą czy lewą półkulą. Nie można też półkulom przypisywać „winy” za to, że ktoś nie może się czegoś nauczyć (np. historii, matematyki), czy z „dominacji” wnioskować o niższym / wyższym IQ (niektóre firmy proponują uczniom tego typu testy). To nieuprawnione uproszczenie.
Warto więc podkreślić, że mózg zawsze działa jako naturalnie spójna całość i w miarę potrzeby potrafi odpowiednio generować energię w obszarach w danej chwili przeznaczonych do wykonania zadania, nie pytając, czy to prawa, czy lewa półkula.
Może też Cię zainteresować:
>> „Neuroedukacja. Jak wykorzystać potencjał mózgu w procesie uczenia się”
(Lit.: journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0071275)
Autor: Dedukacje.pl